همشهری آنلاین؛ گروه خانواده- رابعه تیموری: هر کدام تجربه های متفاوتی دارند، از روزهایی که کودک بودند و همراه مادرانشان به خیمه های عزای امام حسین (ع) می رفتند تا امروز که خودشان مادر شده اند و در مجالس عزای سیدالشهدا(ع)، فرزندان کوچک و بزرگشان همپا و همراهشان هستند. این بانوان قد کشیده در مکتب حسینی به بالیدن کودکانشان در این مکتب رضایت نداده اند و به عنوان پژوهشگر، خادم یا برگزار کننده هیئت به چگونگی حضور مفید و موثر کودکان در هیئت های مذهبی اندیشیده اند. آنها بعد از ظهر روز جمعه در باغ کتاب گرد هم آمدند تا درباره این موضوع و چالش های پیرامون آن به گفتگو و تبادل نظر بپردازند. گزارش زیر روایتی از این هم اندیشی مادرانه است که با عنوان «دلهم» برگزار شد و« انسیه خزعلی»معاون امور زنان و خانواده رئیس جمهور، «مریم اردبیلی» مشاور امور بانوان شهرداری تهران، نماینده هایی از هیئات رایه‌العباس، میثاق‌الشهدا، دانشگاه تهران، هنر و جمعی از مادران دغدغه‌مند در آن حضور داشتند.
زیرساخت ها فراهم نیست
زمان برگزاری نشست ساعت ۱۵ است و خورشید هنوز با سماجت در آسمان باغ کتاب جا خوش کرده است. اگر کسی از مکان و زمان برگزاری نشست بی اطلاع باشد با تک و توک آگهی هایی که در گوشه کنار محوطه باغ کتاب نصب شده، به سختی می تواند مسیرش را پیدا کند. مادران پیش از ساعت ۱۵ در فروشگاه کتاب بزرگسالان جمع شده اند. تعداد کودکانی که در جمع مادران هستند زیاد نیست، اما گاهی صدای گریه و قیل و قال آنها از صدای مادران بالاتر می رود. ظاهر ساده فروشگاه که با تصاویر شهدا، بنرهایی با مضمون عاشورا و چند میز و صندلی ساده آراسته شده، فضای آن را با موضوع نشست همنوا کرده است. عنوان گردهم آیی هم که به نام «دلهم» یکی از زنان شجاع حادثه عاشورا مزین شده، حال و هوای هیئتی نشست را دوچندان کرده است. نفیسه سادات موسوی که اجرای برنامه را بر عهده دارد، سر گپ و گفت را باز می کند و اولین بانویی که تجربه خود را با جمع در میان می گذارد، نماینده یکی از هیئت های قدیمی است. او می گوید: «ما در هیئت تجربه برگزاری خیمه کودک و نوجوان را داشتیم. در این تجربیات به این نتیجه رسیدیم که باید در زمان برپایی و پاگرفتن هیئت، زیرساخت های هیئات کودکان و نوجوان فراهم و فضاسازی های متناسب با حضور کودکان ایجاد شود.» او درباره کم توجهی به لزوم وجود هیئات کودکان توضیح می دهد: «بسیاری از اوقات مکان هایی مانند انبارها را به ما می سپارند که این مکان ها را به هیئت کودکان تبدیل کنیم. در صورتی که در این مکان ها امکان فضاسازی مناسب وجود ندارد.»
موانع عملی برای برپایی هیئت های کودکانه
پرسش مجری برنامه چالش دیگری را مطرح می کند: «در تجربیات خود برای برپایی حسینیه کودک به موانع عملی هم برخورد کرده اید؟ مثلأ ایجاد مسئولیت در نگهداری کودکان و یا احتمال آسیب رسیدن به کودکان ، برگزارکنندگان هیئت را از تصمیمشان منصرف کند؟» او درباره راه های بر طرف کردن این دغدغه ها تجربیات جالبی دارد و می گوید: «در راه اندازی هیئت کودکان باید به ویژگی های کودکانی که در گروه های سنی مختلف قرار دارند، به صورت مستقل و ویژه توجه کنیم. مثلأ در هیئت نوجوانان که در مجموعه شهید چمران راه اندازی کردیم، با کمک خادمان نوجوان سقاخانه ویژه این سن را راه انداختیم و برای هر گروه سنی، از مربیانی بهره گرفتیم که می توانستند به خوبی با مخاطبان کودک و نوجوان خود ارتباط برقرار کرده به آنها انگیزه و انرژی منتقل کنند.»
بانوی دیگری که بحث را پی می گیرد، می گوید: « معمولأ حسینیه های کودک، کودکان را از سنی تحویل می گیرند که نیاز به مراقبت ویژه نداشته باشند، در حالی که کودکان در این سنین معمولأ می توانند در کنار مادرانشان در هیئت حضور داشته باشند و کودکان خردسال تر به مراقبت مربیان نیاز دارند.» لزوم حضور عزاداران به صورت خانوادگی در هیئات مذهبی موضوع دیگری است که در ادامه نشست مورد گفتگوی پژوهشگران قرار می گیرد. مجری برنامه بی توجهی به لزوم وجود هیئت های کودکان را سبب حذف و محدود شدن حضور مادران و خانواده ها در هیئات ذکر می کند و می گوید: «این امر آسیب های فراوانی به دنبال دارد و ما باید شرایطی را فراهم کنیم که خانواده ها با هم بتوانند در مراسم مذهبی شرکت کنند، البته والدگری در جمع خانواده ها را هم باید به صورت جامع تر ببینیم و شرایطی را ایجاد کنیم که امکان حضور مادران همراه فرزندان پسر نوجوان و یا همراهی پدران و دخترانشان نیز فراهم شود.»
کودکان در کنار مادرانشان عزاداری کنند
یکی از حاضران در مورد حضور کودکان در هیئات نظر متفاوتی دارد و می گوید: « در پژوهش هایی که داشتیم، بسیاری از مادران علاقمند بودند هیئت های کودکان نگهداری از فرزندانشان را بر عهده بگیرند تا آنها با توجه و فراغ بال بیشتری به عزاداری بپردازند، ولی تجربه نشان داده کودکانی که همراه مادرانشان در هیئت بزرگسالان حضور پیدا می کنند، بهتر با این مکتب خو می گیرند و رشد می کنند.» بانوی دیگری کیفیت و چگونگی برخورد برگزارکنندگان و شرکت کنندگان هیئت با کودکان را پراهمیت عنوان می کند و می گوید: «اگر بزرگترهای هیئت در مقابل گریه و کم طاقتی های کودکان سعه صدر داشته باشند، والدین می توانند با حضور کودکانشان در مراسم عزاداری شرکت کنند.»
لزوم تفاوت قائل شدن میان مهد و حسینیه کودکان چالش مهم دیگری است که مورد بحث جمع قرار می گیرد و یکی از حاضران یادآوری می کند: «بسیاری از هیئت ها فقط با تدارک وسایل سرگرمی مانند استخر توپ به سرگرمی بچه ها می پردازند، در حالی که لازم است شرایطی را فراهم کنیم که بچه ها در هیئت کودکان از برنامه های مذهبی خاص سن خود مانند روایت های داستانی استفاده کنند و این هیئت ها فقط محل نگهداری کودکان نباشد.»
نذرهای نوجوانانه
معاون امور زنان و خانواده رئیس جمهور که گویا فقط برای شنیدن درددل های مادرانه به این جمع آمده، با دعوت شدن به گفتگو، خبری خوش به حاضران می دهد: «به تازگی شورای عالی استاندارد تصویب کرد که فضای خاصی را در مکان های عمومی مانند مساجد و هیئات به مادر و کودکان اختصاص دهد.» انسیه خزعلی در بحث راه اندازی هیئت های کودکانه، شبکه سازی را مهم عنوان می کند و می گوید: « به این نکته توجه کنیم که در این موضوع مهم تر از امکانات و مکان و تجهیزات، القاء نگاه معنوی و بومی سازی القائات و آموزه های دینی به نوجوانان و جوانان است.» او به خانوادگی بودن قیام عاشورا اشاره می کند و می گوید: «پیشنهاد می کنم در هیئات و مساجد برای نوجوانان نذرهای تربیتی و معنوی مانند نذر مادریار داشته باشیم تا به این شیوه مفاهیم مکتب عاشورا را به آنها منتقل کنیم.»
او بازنگری در آیین های مذهبی هیئات مذهبی را لازم می داند و می گوید: «باید همانطور که در هیئات مراسم عزاداری برگزار می کنیم، برای اعیاد و مناسبت های شاد هم مراسم داشته باشیم تا نوجوانان بیشتر با باورهای مذهبی ارتباط برقرار کنند.»
در حالی که دیگر گپ و گفت ها به مراحل پایانی خود رسیده و بخش اعظم ناگفته ها مطرح شده، مریم اردبیلی نماینده مدیریت شهری مادران دغدغه مند و پژوهشگران حاضر در جمع را دعوت می کند برای حضور دسته جمعی خانواده ها در پیاده روی اربعین پیشنهادهای خود را به او منتقل کنند تا بستر عملیاتی شدن آنها فراهم شود.
نظر شما